De kwetsbaarheid van ons digitale geldsysteem

Het zijn onrustige tijden: oorlogen, klimaatproblemen, zorgen om onze koopkracht en de waarde van ons geld. Vertrouwen in het systeem lijkt steeds verder af te brokkelen, zeker in Nederland waar politiek en overheid dat vertrouwen vaak schenden. Online word je overspoeld met meningen, geruchten en verontrustende verhalen. Mensen raken onrustig, worden angstig, en verliezen overzicht.

Zo zijn velen kort van geheugen en lijkt zelfs Google niet in staat de juiste context te bieden over bijvoorbeeld het eeuwenoude conflict in Israël. Oekraïne is complexer dan het op het eerste gezicht lijkt, en onder elk nieuwsartikel verschijnen reacties vol met verwijzingen naar het World Economic Forum (WEF) en de zogenaamde “Great Reset” van Klaus Schwab.

Hoog tijd om de ruis te doorbreken. Want het internet staat vol met flarden waarheid, halve leugens en hele verzinsels. Misschien wordt het tijd om weer eens een ouderwets boek erbij te pakken en onszelf te verdiepen in de geschiedenis. Wie niet verder terugkijkt dan 1914–1918, snapt weinig van Oekraïne. Wie de context van het Midden-Oosten niet kent, heeft geen idee waar het conflict werkelijk over gaat. Eén ding is zeker: er zijn onnodig veel doden gevallen. En wie schreeuwt over de “lijstjes van het WEF” heeft vaak nog nooit serieus op hun website gekeken.

Een losgerukt citaat dat regelmatig in complotkringen circuleert luidt: “You will own nothing and be happy.” Dit zou verwijzen naar het plan om privébezit af te schaffen. Het staat niet letterlijk in WEF-documenten, maar wordt vaak gelinkt aan zorgen over digitaal betalen, controle en privacy. En eerlijk gezegd: op dát vlak hebben critici een punt.

Nederland loopt voorop in de wereld van digitale betalingen. Pinpas, contactloos betalen en apps zijn de norm. Het lijkt vanzelfsprekend dat dit systeem werkt zoals het hoort. Maar dat is het niet. Die vanzelfsprekendheid is misplaatst. Digitaal betalen is de toekomst en ik geloof in de kracht van digitale valuta. Maar het huidige systeem, dat in handen is van centrale en commerciële banken, is fundamenteel oneerlijk en ondoorzichtig. En dat baart mij zorgen.

Om te begrijpen waarom, moeten we terug naar de basis: wat ís geld eigenlijk? En hoe werkt het?

Geld is in essentie een schuldbrief. Het vertegenwoordigt een ‘asset’, een onderliggende waarde. Tot 1971 was dat goud. Tot dan kon je een bankbiljet theoretisch inwisselen voor een bepaalde hoeveelheid goud bij een centrale bank. Dat is de beroemde “goudstandaard”.

Om dit principe begrijpelijk te maken, een simpel voorbeeld, en daarvoor gaan we ver terug in de tijd:

Jan is goed in het vangen van paarden. Hij temt er een. Piet is goed in het vinden van goud, maar heeft een paard nodig om zijn gereedschap te vervoeren. Jan ruilt het paard met Piet voor een hoeveelheid goud. Jan vertrouwt op Knab, een veilige bewaarder, en vraagt of die het goud veilig wil opslaan. Knab stopt het goud in een kist met een groot slot, en geeft Jan een papier dat aangeeft hoeveel goud er voor hem is opgeslagen.

Vervolgens wil Jan een jachthond hebben van Peter. Peter ruilt de hond voor het papier wat de waarde van het goud vertegenwoordigd.

Later wil Jan een jachthond kopen van Peter. Peter accepteert het papier, want dat vertegenwoordigt het goud bij Knab. Zo is geld ontstaan: een waardebrief gebaseerd op vertrouwen in een onderliggende asset.

Tegenwoordig wordt ons geld niet langer gedekt door goud. Je kunt het beter vergelijken met een aandeel in een bedrijf. Dat bedrijf vertegenwoordigt een bepaalde waarde, vergelijkbaar met een land, zoals Amerika. Als het vertrouwen in dat bedrijf groot is, de resultaten goed zijn en er ook nog een aantrekkelijk dividend wordt uitgekeerd, dan doen de aandelen het goed. Zo werkt het ook met valuta. Amerika heeft een sterke economie, geniet wereldwijd vertrouwen en komt zijn verplichtingen na, onder andere via de aflossing van staatsobligaties. Daardoor staat de dollar, als schuldinstrument, sterk.

Maar stel dat het bedrijf ineens twee keer zoveel aandelen uitgeeft, dan halveert de waarde van elk aandeel. Hetzelfde geldt voor geld: als er twee keer zoveel dollars worden gedrukt, is iedere dollar in wezen nog maar de helft waard.

Wat we op de bank hebben staan, is in feite niets meer dan een digitale aantekening. Wettelijk heb je zelfs geen directe aanspraak op een specifieke euro: je bezit slechts een vordering op de bank. Banken creëren giraal geld, feitelijk uit het niets, en de controle ligt bij hen én bij de overheid die hen reguleert. Je saldo in de bankapp is dus geen tastbaar bezit, maar een registratie in een systeem. Kortom: het geld is lucht. Het bestaat alleen bij de gratie van vertrouwen, en precies dát vertrouwen staat onder druk.

Een bizarre paradox: jouw geld kan verdwijnen als een bank begint te wankelen. En de overheid, die zegt toezicht te houden, is in werkelijkheid diep verstrengeld met het financiële systeem. Banken zijn zogenaamd “te groot om te falen”. Maar wie draait uiteindelijk op voor de schade? Juist… de burger.

Daarom zie ik in Bitcoin een alternatief. Niet als hype. Niet als speeltje voor speculanten. Maar als een briljant systeem. Bitcoin is digitaal, transparant en decentraal. Het kent geen centrale macht, geen achterkamertjes, geen “vertrouw ons maar”-constructie. Iedereen kan het systeem controleren. Je bezit écht wat je hebt en dat voelt als vrijheid.

Dat maakt me geen complotdenker. Het maakt me waakzaam. Juist omdat ik me verdiep. Juist omdat ik bronnen controleer en niet klakkeloos alles aanneem. Natuurlijk vond ik het gevaarlijk en kortzichtig hoe sommigen tijdens de coronacrisis riepen dat “het virus een vooropgezet plan” was. Maar dat betekent niet dat we géén vragen mogen stellen over hoe we als samenleving omgaan met macht, controle en financiële afhankelijkheid.

Mijn pleidooi is dus simpel: kijk verder. Verdiep je in de werking van het geldsysteem. Begrijp de rol van banken en overheden. En ontdek waarom steeds meer mensen alternatieven zoeken zoals Bitcoin. Niet uit wantrouwen, maar uit verlangen naar echte, transparante zekerheid.

Het digitale tijdperk vraagt om een nieuwe vorm van bewustzijn. Laten we dat niet overlaten aan de instituties alleen.